قلعه ایرج شهرستان ورامین

 به عقيده ديو‌لافوآ كه از اين قلعه بازديد كرده قلعه ايرج از نظر ساختمان و سبك آن شباهتي به ابنيه اسلامي ندارد و متعلق به دوره ساساني است و از برج و باروي شهر ري قديمیتر است و محيط آن را هفت تا هشت كيلومتر نوشته است.

اين قلعه چون بر سر راه كاروان‌رو قرار داشته سابقاً اهميت نظامي خاصي را دارا بوده‌است.

در اطراف آن خندق عميقي بوده كه اكنون با تراكتور هموار شده و زمينهاي مزروعي را تشكيل مي‌دهد.

مسلماً اگر داخل اين خندق را آب مي‌انداختند دسترسي به قلعه به هيچ‌‌وجه ممكن نبود.

خشتهاي مربع‌شكلي كه در بناي اين قلعه به كار رفته و اكنون برخي از آن را بيرون مي‌آورند به طول 60 سانتي‌متر و به ضخامت 25 سانتي‌متر است و وزن بعضي از آنها به 60 كيلو‌‌گرم مي‌رسد.

در كتاب راهنماي تاريخي وزارت معارف اظهار عقيده شده‌است كه برجهاي قلعه گبري ظاهراً مقارن حمله مغول ساخته شده‌‌است.

براي مشروب ساختن اراضي قلعه از يك رشته قنات موسوم به آجربس استفاده مي‌كنند كه مقدار آبش در تابستان در حدود پنج سنگ و در زمستان دو سنگ مي‌باشد و ديگر شاخه كوچكي از رودخانه جاجرود وارد قلعه مي‌شود كه در زمستان و بهار آبش بسي‌سنگ و در تابستان به شانزده سنگ مي‌رسد. چندين خانوار كه بيشتر از ترك‌هاي آذربايجان و اعراب كُتي مي‌باشند در پاي قلعه سكونت دارند و شغل عمده آنان دامپروري و كشاورزي است. تا سال 1343 اراضي قلعه و اطراف آن متعلق به يكي از شاهزادگان قاجار بود و از آن تاريخ بين افراد ساكن همين قلعه و كشاورزان نواحي مجاور تقسيم شد.

ديواره‌هاي قلعه ايرج بر اثر عوامل فرسايش مرتباً از ارتفاعش كاسته مي‌شود و گاهي اوقات هم زارعين براي تقويت اراضي خود از خاكهاي پرقوت ديوار استفاده مي‌كنند و اين امر در نابودي آن تسريع خواهد كرد و شكافهاي عظيم و سوراخهاي متعدد ديوار پناهگاه خوبي براي حيوانات وحشي از قبيل كفتار و گرگ و شغال و روباه است…